مقدمه: نظام مانت در دوربین‌های سونی و ضرورت شناخت آن
 

در دنیای دوربین‌های دیجیتال، نحوهٔ اتصال لنز به بدنه یا همان مانت، یکی از مهم‌ترین پایه‌های طراحی سیستم محسوب می‌شود. سونی با معرفی مانت E در سال ۲۰۱۰، مسیر تازه‌ای را در ساخت دوربین‌های بدون آینه باز کرد. این مانت ابتدا برای دوربین‌های کراپ‌دار یا سنسور APS-C طراحی شده بود و در ادامه با گسترش فناوری حسگرهای فول‌فریم، نسخهٔ ارتقایافته‌ای از آن تحت عنوان FE-Mount معرفی شد.

در ظاهر، هر دو سیستم از نظر فیزیکی کاملاً مشابه‌اند و هر لنز FE روی بدنهٔ E قابل نصب است، اما در واقع تفاوت‌های عمیق اپتیکی، فنی و مهندسی میان این دو وجود دارد که مستقیماً بر کیفیت تصویر، میدان دید و حتی عملکرد فوکوس تأثیر می‌گذارد. شناخت این تفاوت‌ها برای هر عکاس یا فیلم‌بردار حرفه‌ای ضروری است، زیرا انتخاب اشتباه بین این دو می‌تواند منجر به افت کیفیت محسوس یا محدود شدن قابلیت‌های دوربین شود.

ساختار فنی مانت E و فلسفه طراحی آن
 

مانت E در اصل برای دوربین‌های کوچک‌تر سونی با سنسور APS-C ساخته شد. هدف از این طراحی، کاهش فاصله فلنج (Flange Distance) میان لنز و حسگر بود تا بدنه باریک‌تر و سبک‌تر شود. فاصله فلنج در مانت E تنها ۱۸ میلی‌متر است، در حالی که در سیستم‌های DSLR این فاصله معمولاً بیش از ۴۰ میلی‌متر است. این کاهش فاصله باعث شد سونی بتواند دوربین‌هایی مانند سری A6000 را با اندازه‌ای جمع‌وجور اما باکیفیت تصویر بالا تولید کند.
 

در این طراحی، حلقهٔ مانت با قطر ۴۶٫۱ میلی‌متر امکان پذیرش لنزهای متنوعی را فراهم می‌کرد، اما از آنجا که سنسورهای APS-C کوچک‌تر از فول‌فریم هستند، دایرهٔ تصویری که لنز E تولید می‌کند نیز محدودتر است. در نتیجه، اگر لنز E روی بدنه‌ای فول‌فریم نصب شود، تصویر نهایی تمام سطح حسگر را پوشش نخواهد داد و گوشه‌های تصویر تاریک یا سیاه خواهند شد؛ پدیده‌ای که اصطلاحاً به آن «Vignetting شدید» یا «کادر کراپ اجباری» گفته می‌شود.

تولد لنزهای FE-Mount؛ پاسخ سونی به نیاز حرفه‌ای‌ها
 

با معرفی دوربین‌های فول‌فریم بدون آینه مانند Sony A7 در سال ۲۰۱۳، سونی ناگزیر بود لنزهایی طراحی کند که بتوانند کل سطح حسگر فول‌فریم را پوشش دهند. بدین ترتیب لنزهای FE-Mount معرفی شدند. این لنزها از همان مانت E استفاده می‌کنند اما طراحی اپتیکی آن‌ها به‌گونه‌ای است که دایرهٔ تصویری بزرگ‌تر و هماهنگ با اندازهٔ حسگر فول‌فریم (۳۶×۲۴ میلی‌متر) ایجاد می‌کنند.
 

در واقع FE و E از نظر فیزیکی و اتصال مکانیکی کاملاً یکسان‌اند، اما تفاوت اصلی در گسترهٔ نوری و طراحی اپتیکی آن‌ها نهفته است. لنز FE، به دلیل نیاز به پوشش کامل حسگر فول‌فریم، از عناصر اپتیکی بزرگ‌تر، گروه‌های عدسی بیشتر، شیشه‌های ED و Aspherical متعدد و گاه دیافراگم‌های پیشرفته‌تر بهره می‌برد. نتیجهٔ این طراحی، تصاویری با جزئیات بالا، کنترل عالی در گوشه‌های فریم و حداقل اعوجاج نوری است.

تفاوت‌های اپتیکی میان لنزهای E و FE
 

اگر بخواهیم از دید فنی تفاوت میان لنزهای E و FE را تحلیل کنیم، باید به چند عامل کلیدی توجه کنیم. نخست، اندازهٔ دایرهٔ تصویری است که هر لنز تولید می‌کند. لنز E صرفاً برای پوشش حسگر APS-C طراحی شده، بنابراین دایرهٔ تصویر آن حدود ۲۸ میلی‌متر است؛ در حالی که لنز FE دایره‌ای حدود ۴۳ میلی‌متر پوشش می‌دهد. این تفاوت در هنگام نصب لنز E روی بدنهٔ فول‌فریم به وضوح دیده می‌شود، زیرا گوشه‌های تصویر خارج از محدودهٔ نوری قرار می‌گیرند. در برخی دوربین‌های جدید مانند Sony A7 IV یا A7C II، سیستم به‌صورت خودکار تشخیص می‌دهد که لنز E نصب شده است و وارد حالت کراپ می‌شود تا تنها بخش مرکزی حسگر را استفاده کند و از تاریکی گوشه‌ها جلوگیری کند، اما این کار باعث کاهش رزولوشن مؤثر تصویر می‌شود.
 

دومین تفاوت مهم در ساختار عدسی‌ها و میزان افت روشنایی در لبه‌ها است. لنزهای FE به دلیل اندازهٔ بزرگ‌تر عناصر اپتیکی، نور را به‌صورت یکنواخت‌تری روی حسگر پخش می‌کنند، در حالی که لنزهای E در فریم کامل افت نور قابل‌توجهی دارند. تفاوت دیگر در بوکه و کنترل عمق میدان است؛ لنزهای فول‌فریم (FE) به دلیل سطح بزرگ‌تر حسگر و طراحی اپتیکی بازتر، عمق میدان کم‌تری تولید می‌کنند و جداسازی سوژه از پس‌زمینه در آن‌ها طبیعی‌تر و سینمایی‌تر است.

نحوهٔ تشخیص لنزهای E و FE
 

یکی از دغدغه‌های رایج میان خریداران تازه‌کار سونی، تشخیص نوع لنز است. خوشبختانه سونی این موضوع را با سیستم نام‌گذاری مشخصی حل کرده است. در بدنهٔ هر لنز، عبارت «FE» یا «E» قبل از فاصلهٔ کانونی درج می‌شود. برای مثال لنز Sony FE 24-70mm f/2.8 GM نشان‌دهندهٔ فول‌فریم بودن لنز است، در حالی که لنز Sony E 35mm f/1.8 مخصوص دوربین‌های کراپ‌دار طراحی شده است.
 

علاوه بر علامت‌گذاری، وزن و اندازهٔ لنز نیز می‌تواند راهنمای خوبی باشد. لنزهای FE به دلیل قطر دهانهٔ بزرگ‌تر و طراحی اپتیکی پیچیده‌تر معمولاً سنگین‌تر و حجیم‌تر هستند. حتی اگر به طور مستقیم به کد مدل نگاه نکنید، با مقایسهٔ اندازه و قطر عدسی جلویی به‌راحتی می‌توان نوع مانت را تشخیص داد.

سازگاری معکوس: نصب لنز FE روی دوربین APS-C
 

یکی از مزایای طراحی واحد مانت سونی این است که لنزهای FE می‌توانند روی بدنه‌های APS-C نصب شوند. در این حالت، تنها بخش مرکزی تصویر مورد استفاده قرار می‌گیرد و عملاً نوعی کراپ ۱٫۵ برابر اتفاق می‌افتد. برای مثال، لنز FE 50mm بر روی بدنهٔ A6400 میدان دیدی معادل ۷۵ میلی‌متر ارائه می‌دهد. این ویژگی برای عکاسان پرتره بسیار مفید است، زیرا بدون از دست دادن کیفیت، می‌توانند از زاویهٔ دید تله‌تر بهره‌مند شوند. در مقابل، استفاده از لنز E بر روی بدنهٔ فول‌فریم باعث افت کیفیت یا فعال شدن حالت کراپ می‌شود که نتیجهٔ آن کاهش رزولوشن و میدان دید محدودتر است.
 

عملکرد لنزهای E و FE در عکاسی و فیلم‌سازی
 

در عکاسی، تفاوت اصلی میان این دو لنز در میزان جزئیات و پوشش کامل تصویر است، اما در فیلم‌سازی تفاوت‌ها بیشتر به کنترل عمق میدان، فشردگی پرسپکتیو و کیفیت بوکه مربوط می‌شود. لنزهای FE در پروژه‌های سینمایی و تبلیغاتی، به‌ویژه با دوربین‌های A7S III یا FX3، عملکردی بسیار دقیق‌تر دارند. در این لنزها انتقال فوکوس نرم‌تر است، تغییر زاویهٔ دید هنگام فوکوس یا همان Focus Breathing کمتر دیده می‌شود، و رنگ‌ها با ثبات بیشتری بازتولید می‌شوند. در مقابل، لنزهای E برای تولید محتوای سبک‌تر، ولاگ و کارهای روزمره مناسب‌اند و به دلیل وزن کم، برای استفاده روی گیمبال یا استابلایزر گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شوند.

جنبه‌های اقتصادی و انتخاب هوشمندانه
 

از دید اقتصادی، لنزهای E گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند، زیرا ساختار اپتیکی کوچک‌تری دارند و تولید آن‌ها هزینهٔ کمتری دارد. برای کاربرانی که با دوربین‌های APS-C مانند A6400 یا ZV-E10 کار می‌کنند، این لنزها بهترین توازن بین قیمت و کارایی را دارند. اما اگر در آینده قصد ارتقا به سیستم فول‌فریم داری، بهتر است از همان ابتدا لنزهای FE خریداری کنی. این کار هرچند در کوتاه‌مدت هزینهٔ بیشتری دارد، اما در بلندمدت منطقی‌تر است، زیرا با تغییر بدنه نیازی به تعویض کامل لنزها نخواهی داشت.

جمع‌بندی نهایی: مرز میان دو سیستم
 

در نهایت باید گفت که تفاوت اصلی میان لنزهای E-Mount و FE-Mount نه در نحوهٔ اتصال فیزیکی بلکه در فلسفهٔ طراحی و محدودهٔ پوشش نوری آن‌هاست. لنز E برای حسگرهای کوچک‌تر و بدنه‌های سبک‌تر ساخته شده و تمرکز آن بر سهولت حمل و سرعت عمل است، در حالی که لنز FE برای بیشترین کیفیت اپتیکی و هماهنگی با حسگرهای فول‌فریم طراحی شده است. هر دو سیستم بر پایهٔ یک مانت واحد ساخته شده‌اند و همین امر باعث شده اکوسیستم سونی یکی از انعطاف‌پذیرترین سیستم‌های عکاسی در جهان باشد.
 

اگر به دنبال سبکی، قیمت مناسب و استفاده روزمره هستی، لنزهای E انتخابی منطقی خواهند بود. اما اگر هدف تو کیفیت نهایی، پروژه‌های تجاری، یا چاپ‌های بزرگ است، لنزهای FE تنها گزینه‌ای هستند که می‌توانند توان واقعی حسگر فول‌فریم سونی را آشکار کنند. انتخاب نهایی بستگی به مسیر کاری و نوع پروژه دارد، اما در هر حالت، شناخت تفاوت میان این دو دسته از لنزها کلید اصلی برای بهره‌برداری کامل از سیستم سونی است.

 

تهیه و تنظیم : اطمینان | نمایندگی دوربین سونی در ایران