حالا هر آنچه را که در صحنه تشخیص داده‌ای دوباره تصور کن و فرض کن یک خط افقی یا عمودی آن را از وسط نصف می‌کند. در بسیاری از مواقع متوجه می‌شوی که این خط دو نیمه‌ی کاملاً مشابه یا شبیه به تصویر آینه‌ای یکدیگر ایجاد می‌کند. اگر چنین نبود، کافی است عنصری پیدا کنی که با این شرایط مطابقت داشته باشد.

آنچه اکنون مشاهده می‌کنی تقارن است؛ حالتی که یک نیمه‌ی یک صحنه یا شیء، بازتاب آینه‌ای نیمه‌ی دیگر است. این پدیده در زندگی روزمره بسیار فراوان است، زیرا مغز انسان به‌طور طبیعی از تقارن لذت می‌برد. به همین دلیل است که بسیاری از ساختمان‌ها، خودروها، لباس‌ها و حتی غذاها دارای ساختار متقارن هستند.
 

تقارن همچنین یکی از عناصر بسیار مهم در ترکیب‌بندی عکاسی محسوب می‌شود؛ یعنی همان شیوه‌ای که یک عکس سازمان‌دهی یا چیده می‌شود. تقارن تقریباً در تمام ژانرهای عکاسی قابل استفاده است و ابزار ارزشمندی به شمار می‌آید که می‌تواند کیفیت و جذابیت ترکیب‌بندی‌ها را به شکل چشمگیری ارتقا دهد. این مقاله تقارن را از چندین زاویه و در زمینه‌ی عکاسی بررسی می‌کند.
 

انواع تقارن در عکاسی

 

تقارن در چند شکل مختلف وجود دارد و شناخت همه‌ی آن‌ها باعث می‌شود توانایی تو در طراحی ترکیب‌بندی‌های متنوع‌تر تقویت شود. نکته‌ی مهم این است که انواع تقارن براساس خطوط تقارن نام‌گذاری می‌شوند؛ یعنی خطوط یا گاهی شکل‌هایی که موجب ایجاد الگوی متقارن می‌شوند.
 

نکته‌ی دیگر این است که تقارن می‌تواند در سطوح متفاوتی وجود داشته باشد. برای مثال، در عکاسی معماری خطوط تقارن معمولاً بسیار دقیق و واضح هستند. در مقابل، در عکاسی طبیعت یا حیات وحش ممکن است تقارن بدون دقت کامل و میلی‌متری وجود داشته باشد؛ مانند مناظر همراه با انعکاس که می‌توانند ساختاری تقریباً افقی و متقارن ایجاد کنند، حتی اگر دو نیمه کاملاً مشابه نباشند.
 

تقارن افقی
 

این نوع تقارن زمانی ایجاد می‌شود که یک خط افقی از میانه‌ی تصویر عبور کرده و دو نیمه‌ی بالا و پایین را به صورت بازتاب آینه‌ای یکدیگر نشان دهد. در این حالت، خط افقی همان محور تقارن است. در عکاسی و دیگر هنرها این نوع تقارن بیشتر در عکس‌های reflection دیده می‌شود.
دریاچه‌ها و برکه‌ها می‌توانند تصاویر کاملاً متقارن ایجاد کنند، در حالی که حتی چاله‌های کوچک آب یا قطرات می‌توانند بخشی از تصویر را به‌صورت افقی متقارن کنند.
 

اگر واقعاً می‌خواهی با تقارن افقی بازی کنی، دفعه‌ی بعدی که یک چاله‌ی آب پیدا کردی (یا خودت درست کردی)، دوربین را تا جای ممکن به سطح آن نزدیک کن. با زاویه‌ی دید بازی کن و تلاش کن طوری تصویر بسازی که گویی کنار یک دریاچه ایستاده‌ای.

اگر انعکاس چاله‌ی آب تمام بخش جلویی تصویر را پر کند، می‌توانی این توهم را ایجاد کنی که با یک سطح آب وسیع مواجه هستی. البته بهتر است باد وجود نداشته باشد تا سطح آب صاف بماند؛ هرچند گاهی در شرایط نسیم ملایم هم می‌توان نتیجه‌ی قابل قبولی گرفت.
 

تقارن عمودی


 

تقارن عمودی زمانی رخ می‌دهد که یک خط عمودی تصویر را تقسیم کرده و دو نیمه‌ی چپ و راست، مشابه یکدیگر باشند. این نوع تقارن در حیوانات، عناصر طبیعی و ابزارهای مختلف (مثلاً سازها) بسیار دیده می‌شود. بدن انسان نیز عموماً دارای تقارن عمودی است که در زیست‌شناسی «تقارن دوطرفه» نام دارد؛ یعنی دو طرفه بودن ساختار.

در معماری نیز معمولاً با این نوع تقارن مواجه می‌شویم؛ بسیاری از نماهای ساختمان‌ها کاملاً عمودی و متقارن هستند.
 

یکی از راه‌های رایج برای ایجاد تقارن عمودی در ترکیب‌بندی‌ها استفاده از مسیرها و جاده‌ها است. البته باید همیشه اصول ایمنی را رعایت کرد، اما استفاده از خطوط جاده یا مسیرهایی که به‌سمت دوردست امتداد دارند می‌تواند تصویر را به دو نیمه‌ی مشابه تقسیم کند. در حقیقت هر خط هدایت‌کننده می‌تواند محیط را برای ایجاد تقارن عمودی فراهم سازد.
 

تقارن عمودی در محیط شهری بسیار رایج است؛ کافی است رو به بالا نگاه کنی. آسمان‌خراش‌ها، تیرهای چراغ برق و حتی کابل‌های برق می‌توانند ساختارهای عمودی و متقارن ایجاد کنند. برای ایجاد این نوع ساختار تنها نیاز به یک خط عمودی و دو نیمه‌ی نسبتاً مشابه داری.
 

تجهیزات مناسب برای ثبت تقارن در عکاسی
 

در نهایت برای استفاده از تقارن در ترکیب‌بندی‌ها به چیزی بیش از یک دوربین و دقت نگاه نیاز نیست. اما اگر به دنبال ثبت تقارن کاملاً دقیق هستی، چند ابزار می‌توانند کمک‌کننده باشند:

۱. سه‌پایه‌ی محکم و یک هد بال‌هد باکیفیت
این ابزار امکان تنظیم دقیق کادر و کنترل کامل بر قاب را فراهم می‌کند. سه‌پایه همچنین از لرزش جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود در لحظه‌ی فشردن شاتر تصویر یکدست و دقیق ثبت شود.
 

۲. تراز حبابی
اگر هد سه‌پایه‌ات تراز داخلی ندارد، این وسیله کمک می‌کند خطوط تقارن دقیق‌تر تنظیم شوند. اگر دوربین نسبت به خط افقی کاملاً موازی قرار گیرد، تقارن افقی ایجاد می‌شود. بسیاری از دوربین‌ها تراز الکترونیکی دارند، اما همیشه دقیق یا ساده نیستند.
 

۳. لنزی با اعوجاج کم
تقارن بر پایه‌ی خطوط مستقیم عمل می‌کند. لنزهای دارای اعوجاج زیاد هم می‌توانند تقارن ثبت کنند، اما نتیجه همیشه تمیز نخواهد بود. بهترین گزینه لنزهایی با کمترین distortion هستند. البته اگر اعوجاج وجود داشته باشد، معمولاً می‌توان آن را در نرم‌افزارهایی مانند Lightroom اصلاح کرد.
 

خلق تقارن مصنوعی
 

با افزایش قدرت عکاسی محاسباتی در گوشی‌ها و اپلیکیشن‌ها، امکان خلق تقارن مصنوعی نیز فراهم شده است. اپ‌هایی مانند KaleidaCam یا MirrorArt می‌توانند الگوهای تقارن مصنوعی روی تصویر اعمال کنند.

مزیت این برنامه‌ها این است که می‌توانی نوع الگوی تقارن را تغییر دهی و جذاب‌ترین ساختار را پیدا کنی. این روشی سرگرم‌کننده برای تبدیل یک صحنه‌ی ساده به تصویری متفاوت و خلاقانه است.
در ویدئو نیز می‌توان از این الگوها استفاده کرد و ایده‌های تصویری تازه‌ای ساخت.
 

راه دیگر برای ایجاد تقارن مصنوعی، استفاده از فتوشاپ است. با چرخش‌ها و ترنسفورمیشن‌ها می‌توان از هر صحنه‌ای یک ترکیب متقارن ساخت، هرچند نتیجه همیشه طبیعی نخواهد بود. اما این روش زمانی کاربردی است که امکان عکاسی در محیط واقعی وجود نداشته باشد و بخواهی روی تصویرهای قبلی خلاقیت بیشتری به خرج دهی.
 

یادگیری از نقطه‌ی مقابل: عدم تقارن


 

حال که درباره‌ی تقارن در عکاسی آموختی، مهم است که به ترکیب‌بندی‌های عمدی غیرمتقارن نیز توجه کنی. عدم تقارن یعنی عمداً دو نیمه‌ی تصویر را متفاوت انتخاب کردن.
 

عدم تقارن می‌تواند نگاه مخاطب را بیشتر به یک بخش خاص هدایت کند. همچنین ممکن است باعث شود مخاطب تلاش کند یک نوع الگوی تقارن ذهنی از تصویر بسازد؛ مخصوصاً اگر دو نیمه شباهت‌هایی داشته باشند اما عمداً کاملاً متقارن نباشند.

این فرایند باعث جذاب‌تر شدن تصویر می‌شود، زیرا ذهن برای پیدا کردن الگو تحریک می‌شود. عدم تقارن زمانی قوی‌تر عمل می‌کند که تصویر بخش‌بندی‌های مشخص داشته باشد و یکی از بخش‌ها نسبت به دیگران غالب باشد.
 

در حالی‌که تصاویر متقارن معمولاً چشم‌نواز و آرامش‌بخش هستند، عدم تقارن می‌تواند حس تنش، تأکید یا بی‌نظمی هدفمند ایجاد کند. دفعه‌ی بعد که عکاسی رفتی خودت را تمرین بده که هم عکس متقارن و هم عکس نامتقارن بگیری.

سپس آن‌ها را مقایسه کن: آیا تصاویر متقارن آرام‌تر و منظم‌ترند؟ آیا نامتقارن‌ها حس ناهمخوانی یا هیجان بیشتری ایجاد می‌کنند؟ این تمرین‌ها به توسعه‌ی مهارت ترکیب‌بندی کمک می‌کنند و نیاز به سوژه‌ی خاصی هم ندارند.
 

جمع‌بندی
 

ما آن‌قدر در زندگی روزمره با تقارن مواجهیم که گاهی فراموش می‌کنیم در عکاسی هم باید آگاهانه از آن استفاده کنیم.

چه در عکاسی معماری، چه طبیعت، پرتره، حیات وحش یا هر ژانر دیگر، تقارن می‌تواند پیچیدگی و جذابیت ترکیب‌بندی را افزایش دهد و تصاویرت را برجسته‌تر کند. اگر همه‌ی مردم یک منظره را مشابه هم ثبت کرده‌اند، چرا تو نسخه‌ی متقارن آن را امتحان نکنی تا نگاه کاملاً متفاوتی ارائه دهی؟
 

بهتر از آن، از هر دو تکنیک — تقارن و عدم تقارن — استفاده کن و ببین کدامیک بهتر پیام موردنظرت را منتقل می‌کند.
ارتقای مهارت در عکاسی اغلب از ترکیب‌بندی آغاز می‌شود و توجه آگاهانه به تقارن، یکی از مطمئن‌ترین راه‌ها برای ساخت تصاویر قوی‌تر و تأثیرگذارتر است.



تهیه و تنظیم : اطمینان | نمایندگی دوربین سونی