بهعنوان عکاسان، ما از خطوط استفاده میکنیم تا جذابیت بصری ایجاد کنیم، ریتم و الگو بسازیم، حس جریان بدهیم و توجه مخاطب را به نقاط موردنظر هدایت کنیم. یادگرفتنِ دیدن خطوط و بهکارگیری آنها در ترکیببندی، یکی از مهمترین مراحل گذار از «گرفتن عکس» به «ساختن یک تصویر» است. یکی از اساسیترین خطوط در هنر عکاسی، خط هدایتکننده است.
خط هدایتکننده، خطی در ترکیببندی است که نگاه بیننده را از بخشی از تصویر به بخش دیگر هدایت میکند. این خط معمولاً برای اشاره به سوژهی اصلی یا ناحیهی مهم در کادر استفاده میشود و ابزاری بسیار تأثیرگذار برای کنترل نحوهی خوانش تصویر توسط مخاطب بهشمار میآید.
خطوط هدایتکننده چگونه عمل میکنند
خطوط هدایتکننده در تمامی شاخههای عکاسی مورد استفاده قرار میگیرند تا نگاه بیننده را هدایت و ساختار بصری تصویر را سازماندهی کنند. این خطوط را در عکاسی منظره، نجومی، صحنهای، ورزشی، حیاتوحش، معماری، ژورنالیستی، پرتره و هر ژانر دیگری میتوان مشاهده کرد.
یک جاده که به سمت یک خانه پیش میرود، یک خط هدایتکننده است. یک حصار طولانی که در پهنهی یک دشت امتداد یافته و نگاه شما را به سمت یک انبار، یک حیوان یا هر چیز دیگر میکشاند نیز خط هدایتکننده است. حتی یک شاخه که به سمت یک پرنده اشاره میکند، یک خط هدایتکننده محسوب میشود.
دیگر مثالها شامل مسیرها و راهها، خطوط برق، بازوها، پاها، انعکاسها، موجها و چینخوردگیهای آب، حرکت یک دسته پرندگان، صف افراد، خودروها، خط ساحل، موج دریا، رود یا جویبار، چیدمان صخرهها، خط افق، رشتهکوهها، جای پای انسان و بسیاری موارد مشابه است. این فهرست میتواند تا بینهایت ادامه یابد، زیرا تقریباً هر چیز قابل تبدیل شدن به خط هدایتکننده است.
چگونه خطوط هدایتکننده را پیدا کنیم
همانگونه که گفته شد، تقریباً هر چیز میتواند نقش یک خط هدایتکننده را ایفا کند. این خط لازم نیست الزاماً یک خط ممتد و واضح مانند یک جاده باشد. میتواند مجموعهای از صخرهها، ردیفی از گلها یا حتی تجمع ستارگانی همچون کهکشان راه شیری باشد.
نکتهی کلیدی این است که این عناصر را نه به عنوان صخره، گل یا ستاره، بلکه بهعنوان «خط» ببینیم و بتوانیم آنها را به گونهای در کادر قرار دهیم که به سمت نقطهای هدایت شوند.
کلود مونه، نقاش بزرگ امپرسیونیست، در این زمینه توصیهی ارزشمندی دارد. او میگوید: «برای دیدن، باید نام چیزی را که به آن نگاه میکنیم فراموش کنیم.» مشخص نیست واقعاً این جمله از او باشد، اما حتی اگر نباشد نیز سزاوار اوست، زیرا دقیقاً راهنمایی اساسی برای دیدن ترکیببندی و ساختن تصویر است، نه صرفاً گرفتن عکس.
بنابراین هنگام ترکیببندی، برای لحظهای نام اشیا را فراموش کنید و هر عنصر را به عنوان بخشی از طراحی بصری در نظر بگیرید.
صفحهی گوشی موبایل یا نمایشگر پشتی دوربین میتواند در تغییر این ذهنیت به شما کمک کند. این صفحات صحنه را به دو بعد فشرده میکنند و این روند باعث میشود چیزها را نه بهعنوان اشیا با نام، بلکه بهعنوان خطوط و اجزای بصری ببینیم. این فرآیند به شما کمک میکند که ارتباط عناصر را با یکدیگر دقیقتر درک کنید.
از نظر تکنیکی، خطوط هدایتکننده باید به چیزی اشاره کنند یا شما را به نقطهای هدایت کنند. با این حال، مانند هر «قاعدهای» در ترکیببندی، این نیز صرفاً یک راهنماست و نباید نسبت به آن سختگیر بود. مقصد نهایی خط همیشه لازم نیست بسیار برجسته باشد. گاهی مقصد میتواند بیشتر یک «نشانه» باشد تا یک تأکید قدرتمند.
برای مثال، گاهی تنها یک لکه نور زیبا میتواند احساس مقصد را برای خط ایجاد کند. به تصویری که در مثال ذکر شده بود نگاه کنید. جادهی خاکی به جایی مشخص ختم نمیشود و در دل جنگل محو میشود. بنابراین در مرحلهی ویرایش، با استفاده از ابزار Radial Gradient در لایتروم، بخش پسزمینه را کمی روشن کردهام تا نگاه بیننده را به سمت عمق تصویر هدایت کند.
این کار حس وجود یک مقصد را تقویت میکند؛ مقصدی که شاید دقیقاً مشخص نباشد اما وجودش احساس میشود و همین کافی است. گاهی لازم است بخشی از تصویر را به تخیل مخاطب بسپاریم و اجازه دهیم خود او تصویر را کامل کند.
لحظهی قطعی
یا فرض کنید یک خط بسیار زیبا پیدا کردهاید، اما در هیچیک از دو انتهای آن اتفاق خاصی نمیافتد. در اینجا میتوان از دیدگاه آنری کارتیهـبِرسون استفاده کرد و منتظر «لحظهی قطعی» ماند. بهعبارت دیگر، خود را در یک انتهای خط تنظیم کنید و صبر کنید تا در سوی دیگر خط اتفاقی رخ دهد.
در تصویری که در مثال توضیح داده شده، الگوی زیبایی که از ردیف شناورها در آب شکل گرفته بود، جذاب بود اما تنها در همان حالت ایستا وجود داشت. سپس یک قو را دیدم که به سمت من شنا میکرد. منتظر ماندم تا قو در نقطهی انتهایی خط قرار گیرد و در همان لحظه شاتر را فشردم.
ویرایش خطوط هدایتکننده
در برخی مواقع، میتوان با اضافه کردن اندکی تأکید به خط هدایتکننده، تأثیرگذاری عکس را افزایش داد. برای مثال، اگر مسیری در تصویر دارید که به نقطهای میرسد، میتوان با استفاده از Adjustment Brush در لایتروم (یا ابزار مشابه در دیگر نرمافزارها)، کمی نوردهی خط را افزایش داد تا کمی روشنتر و قابلتوجهتر شود. البته نباید این کار را بیش از حد انجام داد.
این تکنیک باید بسیار ظریف باشد؛ فقط به اندازهای که خط اندکی برجستهتر شود و نگاه مخاطب را بهتر هدایت کند.
با این حال، همیشه استثناهایی وجود دارد. گاهی میخواهید خط کاملاً فریاد بزند که «من اینجا هستم!». در چنین شرایطی میتوان روشنایی را بیشتر افزایش داد. اما در بسیاری از مواقع، اصل «کمتر، بهتر» است.
ساختن خط هدایتکننده توسط خودتان
گاهی حتی اگر در تصویر خط هدایتکنندهای وجود نداشته باشد، میتوان با یک تغییر جزئی در روشنایی، خطی «ساخته» و مسیر نگاه مخاطب را طراحی کرد. برای مثال، اگر یک خودرو در میان علفزارهای یک مزرعه قرار دارد، میتوانید با استفاده از Adjustment Brush در لایتروم، یک مسیر ملایم از میان علفها به سمت خودرو ترسیم کنید.
این خط لازم نیست کاملاً دقیق باشد. با یک براش نرم و لبههای محو و چند حرکت نامنظم میتوان مسیر را ایجاد کرد. سپس با افزایش اندک Whites یا Exposure، یک جریان بصری ملایم ایجاد میکنید که مسیر چشم را به سمت خودرو هدایت میکند.
خطوط، فراتر از هدایت کردن
علاوه بر اینکه خطوط نقش یک مسیر یا پیکانِ اشارهکننده به سوژه را دارند، شکل خطوط نیز میتواند تأثیر عاطفی تصویر را تغییر دهد. برای مثال، خطوط مورب حس پویایی و انرژی را در تصویر ایجاد میکنند. خطوط افقی ماهیتی آرام و ایستا دارند و خطوط عمودی میتوانند حس صلابت یا حتی عظمت ایجاد کنند.
خطوط خمیده مانند خطوط S یا C، جریان ملایم و آرامی در تصویر میسازند، در حالیکه خطوط زیگزاگ میتوانند حس بیقراری یا تنش را منتقل کنند. خطوط پهن احساسی جسورانه و قدرتمند دارند و خطوط باریک، دقیق و ظریف بهنظر میرسند. خطوط همگرا، حس عمق و پرسپکتیو ایجاد میکنند و خطوط واگرا، گستره و بازشدگی در تصویر را افزایش میدهند.
جمعبندی
چالش اصلی ما بهعنوان عکاسان این است که یک صحنه یا لحظه را به تصویری قابلدرک و معنادار تبدیل کنیم. خطوط یکی از بنیادیترین عناصر طراحی هستند و در تمام شاخههای هنرهای بصری از معماری و طراحی منظر گرفته تا مجسمهسازی، گرافیک، نقاشی و عکاسی مورد استفاده قرار میگیرند. خطوط بخشی از دستور زبان بصری هستند که به تصاویر قدرت بیان میدهند.
یادگیری استفادهی صحیح از خطوط به شما کمک میکند ترکیببندیهای جذابتر و قدرتمندتری خلق کنید و از مرحلهی «گرفتن عکس» به «ساختن تصویر» وارد شوید.
تهیه و تنظیم : اطمینان | نمایندگی دوربین سونی
