در دنیای عکاسی دیجیتال مدرن، موتور فوکوس به‌عنوان قلب عملکرد لنز شناخته می‌شود؛ بخشی که اگر دچار مشکل شود، تمام تجربه کاربر از تصویربرداری دقیق، سریع و حرفه‌ای را مختل می‌کند. لنزهای سونی، به‌ویژه مدل‌های سری E-Mount و FE-Mount، با استفاده از موتورهای فوکوس پیشرفته مانند Linear Motor، XD Linear و SSM (Super Sonic Motor) طراحی شده‌اند تا فوکوس خودکار بسیار سریع، بی‌صدا و دقیق ارائه دهند.
 

با این حال، مانند هر سیستم مکانیکی و الکترونیکی پیچیده، این موتورها نیز ممکن است در طول زمان به دلایل مختلف دچار اختلال شوند. در این مقاله، به‌صورت جامع و تحلیلی به بررسی مشکلات رایج موتور فوکوس در لنزهای سونی، دلایل بروز آن‌ها و روش‌های علمی و عملی رفع این مشکلات خواهیم پرداخت تا کاربران بتوانند با درک فنی دقیق‌تری از عملکرد لنز خود، از بروز خسارات سنگین جلوگیری کنند.

۱. درک عملکرد موتور فوکوس در لنزهای سونی
 

برای درک مشکلات فوکوس، ابتدا باید ساختار عملکرد موتورهای فوکوس در لنزهای سونی را بشناسیم. این موتورها وظیفه دارند بر اساس اطلاعات ارسال‌شده از سنسور فوکوس دوربین، المان‌های اپتیکی لنز را به‌صورت دقیق و سریع حرکت دهند تا سوژه در بالاترین وضوح ممکن ثبت شود.

در مدل‌های جدیدتر سونی، موتورهای Linear XD جایگزین سیستم‌های قدیمی‌تر شده‌اند تا علاوه بر سرعت بالا، مصرف انرژی کمتری نیز داشته باشند. همچنین، ترکیب این موتورها با الگوریتم‌های Real-time Tracking و Eye-AF در بدنه‌های جدیدی مانند Sony A9 III یا A7R V باعث شده عملکرد فوکوس به سطحی برسد که تقریباً خطایی در تعقیب سوژه وجود نداشته باشد. اما زمانی که موتور دچار آسیب مکانیکی، اختلال در مدار کنترلی یا تداخل نرم‌افزاری شود، فرآیند فوکوس یا کند می‌شود، یا قفل کرده و یا به‌صورت پیوسته تلاش می‌کند فوکوس را تنظیم کند اما موفق نمی‌شود.
 

۲. کند شدن فوکوس خودکار؛ اولین نشانه آسیب در موتور یا ارتباطات داخلی
 

یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که کاربران گزارش می‌کنند، کند شدن ناگهانی فوکوس است. این حالت معمولاً به دلیل اصطکاک بیش‌ازحد در بخش‌های مکانیکی لنز یا خرابی در حسگرهای موقعیت‌یاب داخلی (Position Sensors) اتفاق می‌افتد. در لنزهایی مانند Sony 24-70mm f/2.8 GM یا Sony 70-200mm f/4 G OSS، مکانیزم فوکوس شامل چند گروه المان متحرک است و اگر ذرات گردوغبار یا رطوبت به داخل مسیر حرکتی نفوذ کنند، موتور برای جابه‌جایی این اجزا باید فشار بیشتری وارد کند و در نتیجه عملکرد آن کند می‌شود.

در مواردی دیگر، این مشکل ممکن است ناشی از افت ولتاژ داخلی در مدار تغذیه موتور باشد. زمانی که انرژی کافی به موتور نمی‌رسد، پاسخ‌دهی آن کاهش یافته و فوکوس با تأخیر انجام می‌شود. راه‌حل اولیه در چنین حالتی، تمیز کردن دقیق اتصال لنز به بدنه و بررسی سلامت باتری دوربین است. اگر مشکل ادامه یابد، بررسی فنی موتور و سنسورهای کنترل موقعیت در تعمیرگاه مجاز سونی الزامی است.
 

۳. قفل شدن فوکوس و عدم واکنش موتور؛ زمانی که مدار فرمان از کار می‌افتد
 

یکی از خطرناک‌ترین مشکلات در لنزهای سونی، قفل کامل فوکوس است؛ حالتی که موتور نه در حالت خودکار و نه در حالت دستی هیچ حرکتی انجام نمی‌دهد. این اتفاق معمولاً به دو دلیل اصلی رخ می‌دهد: سوختگی تراشه کنترل موتور (Drive IC) یا قطع شدن فلت ارتباطی بین برد اصلی و موتور.

به‌ویژه در لنزهایی که به دلیل سقوط یا ضربه دچار لرزش مکانیکی شده‌اند، اتصالات داخلی ممکن است از مدار جدا شوند. در چنین شرایطی، حتی اگر دوربین فرمان فوکوس ارسال کند، موتور هیچ سیگنالی دریافت نمی‌کند.

گاهی اوقات، کاربر تصور می‌کند که موتور سوخته، در حالی که تنها سیستم OSS (لرزشگیر اپتیکی) در وضعیت غیرپایدار قرار گرفته و مانع حرکت لنزهای فوکوس شده است. راه‌حل موقت، خاموش و روشن کردن دوربین و جدا و وصل مجدد لنز است. اما اگر پس از چند بار تکرار همچنان فوکوس قفل بود، باید لنز را به مرکز تخصصی تعمیر سونی (در ایران، «اطمینان کمرا» به‌عنوان نمایندگی معتبر پیشنهاد می‌شود) ارسال کرد تا موتور و سیستم الکترونیکی آن با ابزارهای دقیق بررسی شوند.
 

۴. صدای غیرعادی هنگام فوکوس؛ نشانه اصطکاک یا شکستگی مکانیکی
 

لنزهای مدرن سونی، به‌ویژه در سری G Master، به‌صورت خاص طراحی شده‌اند تا فوکوس آن‌ها تقریباً بی‌صدا باشد. بنابراین، اگر صدایی شبیه کلیک یا تق‌تق هنگام فوکوس شنیده شود، این نشانه روشنی از وجود اختلال مکانیکی در واحد حرکتی موتور یا آسیب در چرخ‌دنده‌های انتقال نیرو است.

این صدا معمولاً در اثر سقوط، ورود گردوغبار یا انبساط حرارتی در نواحی چسب‌خورده بدنه لنز ایجاد می‌شود. در چنین حالتی، ادامه استفاده از لنز ممکن است باعث شکستن محور حرکتی فوکوس یا آسیب به المنت‌های اپتیکی شود. بنابراین، توصیه می‌شود فوراً لنز خاموش شود و از تعمیرکار غیرمتخصص استفاده نگردد. در مراکز رسمی، با دستگاه‌های التراسونیک و تجهیزات اپتیکی، موقعیت دقیق اختلال مشخص شده و در صورت نیاز قطعات معیوب تعویض می‌شوند.
 

۵. فوکوس نوسانی یا پرش فوکوس در حالت ویدیو
 

در فیلم‌برداری با لنزهای سونی، مخصوصاً در بدنه‌هایی مانند A7 IV یا FX3، گاهی دیده می‌شود که فوکوس روی سوژه ناپایدار است و دائماً به جلو و عقب جابه‌جا می‌شود. این حالت که به آن Focus Hunting گفته می‌شود، ممکن است ناشی از مشکل در موتور نباشد، بلکه از ناهماهنگی بین الگوریتم فوکوس و پاسخ‌دهی موتور Linear ناشی شود.

اما اگر این نوسان حتی در شرایط نور مناسب و سوژه ایستا ادامه داشته باشد، احتمال آسیب در موتور وجود دارد. یکی از دلایل اصلی این حالت، فرسودگی مغناطیس‌های درایو خطی است که باعث می‌شود موتور نتواند موقعیت دقیق المان‌ها را حفظ کند.

در چنین شرایطی، بهترین اقدام، به‌روزرسانی فریمور لنز از طریق نرم‌افزار رسمی سونی و سپس تست مجدد عملکرد فوکوس است. اگر مشکل پابرجا بود، بررسی و تعویض ماژول Linear Drive در کارگاه تخصصی لازم است.

۶. مشکلات نرم‌افزاری و ناسازگاری بین لنز و بدنه
 

یکی از نکات کمتر موردتوجه کاربران، تأثیر فریمور (Firmware) بر عملکرد موتور فوکوس است. بسیاری از کاربران زمانی که فوکوس دچار کندی یا خطا می‌شود، تصور می‌کنند که موتور فیزیکی دچار خرابی شده، در حالی که تنها به‌روزرسانی نرم‌افزاری می‌تواند مشکل را رفع کند. سونی در بازه‌های زمانی مختلف، فریمور جدیدی برای لنزهای خود منتشر می‌کند تا عملکرد موتور با نسل‌های جدید بدنه هماهنگ‌تر شود.

برای مثال، لنز Sony 24-105mm f/4 G OSS پس از به‌روزرسانی فریمور، سرعت فوکوس آن روی بدنه A7R IV به شکل محسوسی افزایش یافت. بنابراین قبل از هر اقدام سخت‌افزاری، کاربر باید از طریق نرم‌افزار رسمی سونی، نسخه فریمور لنز خود را بررسی کرده و در صورت قدیمی بودن آن را آپدیت کند.
 

۷. نگهداری، پیشگیری و افزایش طول عمر موتور فوکوس
 

برای جلوگیری از بروز مشکلات فوکوس در لنزهای سونی، رعایت چند نکته حیاتی ضروری است. لنز باید همیشه در محیطی خشک، تمیز و بدون تغییرات شدید دما نگهداری شود. نفوذ رطوبت یا بخار به داخل بدنه لنز می‌تواند باعث زنگ‌زدگی بخش‌های فلزی موتور یا اتصال کوتاه در برد داخلی شود.

همچنین توصیه می‌شود پس از هر بار عکاسی در فضای باز، سطح اتصال لنز به بدنه با پارچه میکروفایبر و اندکی الکل ایزوپروپیل تمیز شود تا هیچ ذره‌ای مانع ارتباط الکترونیکی پین‌ها نگردد. از آنجا که موتورهای Linear و XD به شدت به ثبات جریان الکتریکی حساس هستند، استفاده از باتری‌های غیراصل یا دسته دوم می‌تواند موجب آسیب جدی به مدار کنترل آن‌ها شود.
 

۸. نتیجه‌گیری نهایی؛ شناخت دقیق برای پیشگیری از هزینه‌های سنگین
 

مشکلات موتور فوکوس در لنزهای سونی، هرچند نگران‌کننده به نظر می‌رسند، اما در اغلب موارد با تشخیص دقیق و تعمیر تخصصی به‌راحتی قابل رفع هستند. شناخت ساختار این موتورها و درک تفاوت میان اختلال مکانیکی و نرم‌افزاری به عکاسان کمک می‌کند تصمیمات درستی در زمان بروز مشکل اتخاذ کنند. لنزهای حرفه‌ای سونی، به‌ویژه سری G Master، از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند Dual Linear XD Motor و Floating Focus Mechanism بهره می‌برند که در صورت نگهداری صحیح، می‌توانند سال‌ها بدون افت عملکرد کار کنند.

در نهایت، اگر هرگونه صدای غیرعادی، کندی فوکوس یا قفل در حرکت لنز مشاهده شد، بهترین کار سپردن آن به یک مرکز تعمیر مجاز و متخصص است. در ایران، اطمینان کمرا به‌عنوان مرجع اصلی خدمات و تعمیر تخصصی لنزهای سونی شناخته می‌شود و با استفاده از تجهیزات دقیق اپتیکی می‌تواند سلامت موتور، سیستم فوکوس و OSS را بررسی و بازیابی کند.



تهیه و تنظیم : اطمینان | نمایندگی دوربین سونی در ایران