مقدمه: وقتی فوکوس دیگر مثل قبل کار نمی‌کند
 

لنزهای سری Sony FE به‌عنوان قلب سیستم فول‌فریم سونی شناخته می‌شوند. این لنزها، چه از نوع G Master و چه از مدل‌های اقتصادی‌تر G و Zeiss، معمولاً دقت و سرعت فوکوس بی‌نظیری دارند. با این حال، مانند هر ابزار الکترومکانیکی پیچیده، ممکن است پس از مدتی عملکرد فوکوس دچار افت شود؛ گاهی فوکوس کند می‌شود، گاهی روی سوژه قفل می‌ماند و در بعضی مواقع اصلاً واکنشی نشان نمی‌دهد.

چنین مشکلاتی نه‌تنها کیفیت عکاسی یا فیلم‌برداری را کاهش می‌دهند، بلکه تجربه‌ی کار با دوربین را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. شناخت دقیق دلایل بروز این ایراد و دانستن روش‌های اصولی بررسی و تعمیر آن می‌تواند از هزینه‌های غیرضروری و آسیب‌های بیشتر جلوگیری کند. در ادامه، به‌صورت تحلیلی و فنی، تمام جوانب موضوع از علت‌های احتمالی تا روش‌های دقیق رفع مشکل در لنزهای FE بررسی می‌شود.

دلایل رایج کندی یا قفل شدن فوکوس در لنزهای FE
 

اولین گام در عیب‌یابی، تشخیص علت اصلی است. فوکوس کند یا قفل‌شده می‌تواند ناشی از سه منبع اصلی باشد: مشکلات نرم‌افزاری، خطاهای مکانیکی، و عوامل محیطی.

در سطح نرم‌افزاری، برخی لنزها پس از به‌روزرسانی سیستم‌عامل دوربین ممکن است با ناسازگاری موقت مواجه شوند. به‌ویژه در مدل‌هایی مانند Sony A7 III یا A7 IV، تغییرات در الگوریتم فوکوس ممکن است عملکرد موتور فوکوس لنز را موقتاً مختل کند. در چنین مواردی، بازگردانی تنظیمات فوکوس به حالت کارخانه و یا نصب مجدد به‌روزرسانی لنز (در صورت وجود) می‌تواند مفید باشد.
 

از نظر مکانیکی، موتور فوکوس داخلی (Linear Motor یا XD Motor در مدل‌های جدیدتر) ممکن است در اثر استفاده‌ی طولانی، ضربه، یا نفوذ گردوغبار دچار گیرکردگی شود. اگر لنز ضربه خورده یا در محیط مرطوب کار کرده باشد، احتمال آسیب به قطعات داخلی مانند دنده‌های فوکوس یا اتصالات حلقه‌ی فوکوس بسیار بالاست. این مشکلات معمولاً باعث قفل کامل فوکوس یا حرکت نوسانی لنز در تلاش برای فوکوس می‌شوند.
 

در نهایت، عوامل محیطی مانند دما، رطوبت، یا تغییرات شدید فشار هوا می‌توانند باعث ایجاد چگالش در فضای داخلی لنز شوند که حرکت مکانیزم فوکوس را محدود می‌کند. لنزهایی که در فضای باز یا مناطق مرطوب بدون محافظ مناسب استفاده می‌شوند بیشتر در معرض این مشکل‌اند.

تفاوت علائم در لنزهای مختلف FE
 

هر لنز از نظر ساختار فوکوس ویژگی خاص خود را دارد، بنابراین نوع ایراد بسته به مدل می‌تواند متفاوت باشد. به‌عنوان مثال، در لنزهای Sony FE 24-70mm f/2.8 GM II، کندی فوکوس معمولاً ناشی از مشکلات موتور Dual XD Linear است، در حالی که در Sony FE 85mm f/1.8، قفل فوکوس بیشتر به گیر مکانیکی حلقه‌ی فوکوس یا خشک شدن گریس داخلی مربوط می‌شود.
 

در لنزهای دارای فوکوس داخلی (Internal Focusing) مانند FE 35mm f/1.4 GM، در صورتی که تصویر به‌صورت لحظه‌ای فوکوس شود و سپس مجدداً تار گردد، ایراد معمولاً از هم‌ترازی نادرست عدسی‌های داخلی است. این مورد اغلب پس از ضربه یا باز و بسته شدن نادرست لنز در شرایط دمایی بالا مشاهده می‌شود.
 

برای لنزهای دارای لرزش‌گیر اپتیکی (OSS) مانند FE 90mm f/2.8 Macro G OSS، گاهی سیستم تثبیت تصویر با مکانیزم فوکوس تداخل ایجاد می‌کند. در چنین مواقعی، خاموش کردن OSS در منوی دوربین و تست مجدد عملکرد فوکوس می‌تواند مشخص کند که آیا ایراد از لرزش‌گیر است یا موتور فوکوس.

روش‌های گام‌به‌گام برای بررسی و رفع مشکل
 

در بررسی فوکوس کند یا قفل‌شده، بهتر است ابتدا از ساده‌ترین مراحل آغاز شود و سپس به بخش‌های فنی‌تر رفت.

1. تست پایه با بدنه‌ی دیگر:
   اولین اقدام، امتحان لنز بر روی بدنه‌ی دیگر سونی است. اگر فوکوس در بدنه‌ی دیگر به‌درستی کار کرد، ایراد از سیستم فوکوس دوربین است نه لنز. اما اگر در هر دو بدنه کندی یا قفل وجود داشت، احتمال مشکل مکانیکی بالا است.
    

2. پاک‌سازی اتصالات الکترونیکی (Contacts):
   اتصال نادرست بین پایه‌ی لنز و بدنه می‌تواند ارتباط داده‌های فوکوس را مختل کند. تمیز کردن پین‌های طلایی با پارچه‌ی میکروفایبر و الکل ایزوپروپیل به‌صورت ملایم در بسیاری از مواقع مشکل را برطرف می‌کند.
    

3. بررسی حالت‌های فوکوس (AF/MF):
   گاهی در اثر جابجایی تصادفی کلید AF/MF روی بدنه یا لنز، سیستم فوکوس غیر فعال می‌شود. بررسی اینکه دوربین در حالت AF-S یا AF-C قرار دارد و لنز روی AF تنظیم شده است ضروری است.
    

4. بازنشانی تنظیمات فوکوس:
   در برخی مدل‌ها، ذخیره‌ی الگوهای فوکوس نادرست در حافظه‌ی لنز یا دوربین می‌تواند باعث رفتار غیرعادی شود. بازنشانی تنظیمات و انجام Micro Adjustment دوباره، به‌ویژه برای لنزهای پرتره، توصیه می‌شود.
    

5. تست در حالت دستی (MF):
   اگر حلقه‌ی فوکوس در حالت دستی به‌صورت نرم و یکنواخت حرکت نکند یا احساس گیرکردگی دارد، مشکل مکانیکی است و نیاز به بازکردن لنز دارد.
    

6. به‌روزرسانی Firmware لنز (در مدل‌های جدیدتر):
   برخی لنزهای FE مانند 24mm f/1.4 GM یا 50mm f/1.2 GM دارای فریمور اختصاصی هستند. بررسی وب‌سایت سونی برای وجود نسخه‌ی جدید و نصب آن از طریق نرم‌افزار Imaging Edge می‌تواند مشکلات فوکوس را برطرف کند.

تعمیر تخصصی در شرایط سخت‌تر
 

اگر تمامی مراحل بالا انجام شد و مشکل همچنان وجود داشت، وارد بخش فنی‌تر تعمیر می‌شویم. در این مرحله بازکردن لنز توسط متخصص الزامی است، زیرا موتور فوکوس و عدسی‌های داخلی بسیار حساس هستند.

در مواردی که موتور فوکوس (خصوصاً در لنزهای دارای XD Linear Motor) از حرکت بازمی‌ماند، تعمیرکار باید بخش انتهایی لنز را باز کرده و سیم‌فلت‌های ارتباطی را بررسی کند. گاهی شکستگی کوچک در این سیم‌فلت باعث قطع ارتباط بین کنترلر فوکوس و برد اصلی می‌شود. در موارد دیگر، گریس خشک‌شده در ریل حرکتی فوکوس نیاز به تمیزکاری و روغن‌کاری دقیق دارد.
 

در لنزهایی مانند FE 85mm f/1.4 GM، به‌دلیل طراحی پیچیده‌ی چندعدسی، تنظیم مجدد المان‌ها پس از باز شدن نیاز به ابزار کالیبراسیون اپتیکی دارد. هرگونه خطای میلی‌متری در فاصله‌ی اپتیکی می‌تواند موجب فوکوس اشتباه (Front/Back Focus) یا لرزش در موتور شود. بنابراین، در این موارد مراجعه به نمایندگی معتبر سونی در ایران مانند اطمینان کمرا توصیه می‌شود تا عملیات بازسازی فوکوس با تجهیزات تخصصی انجام گیرد.

پیشگیری از بروز مجدد مشکل فوکوس
 

برای جلوگیری از تکرار این ایراد، رعایت چند نکته‌ی فنی و کاربردی حیاتی است.

اولاً همیشه هنگام تعویض لنز، دوربین را خاموش کنید تا جریان الکتریکی در پین‌های اتصال وجود نداشته باشد. ثانیاً در محیط‌های مرطوب، از کیف ضد رطوبت و بسته‌های سیلیکاژل استفاده کنید تا از چگالش داخلی جلوگیری شود. همچنین هرچند ماه یک‌بار، حلقه‌ی فوکوس را در حالت دستی کامل بچرخانید تا گریس داخلی خشک نشود.
 

در صورت استفاده مداوم از لنزهای سنگین مانند FE 70-200mm f/2.8 GM II، بهتر است از پایه‌ی سه‌پایه‌ی مخصوص لنز استفاده شود تا فشار وزن از روی مانت دوربین و موتور فوکوس برداشته شود.

همچنین به‌روزرسانی مداوم Firmware دوربین و لنز می‌تواند از ناسازگاری‌های نرم‌افزاری و افت عملکرد جلوگیری کند.

جمع‌بندی نهایی
 

فوکوس کند یا قفل‌شده در لنزهای Sony FE می‌تواند نشانه‌ای از مشکل ساده‌ای مانند آلودگی پین‌ها یا ایرادی جدی‌تر در موتور فوکوس باشد. تشخیص دقیق علت، کلید اصلی در پیشگیری از هزینه‌های اضافی است. بسیاری از مشکلات با پاک‌سازی و تنظیم مجدد برطرف می‌شوند، اما در موارد پیچیده‌تر نیاز به ابزار تخصصی و دانش اپتیکی دقیق وجود دارد. اگر لنز در اثر رطوبت، ضربه یا استفاده‌ی طولانی دچار این مشکل شده است، مراجعه به تعمیرگاه مجاز نظیر اطمینان کمرا بهترین تصمیم است تا کالیبراسیون فوکوس، سرویس اپتیک، و تنظیم موتور با استانداردهای اصلی سونی انجام شود.
 

در نهایت، شناخت دقیق رفتار فوکوس لنز و نگهداری اصولی، ضامن عملکرد پایدار و عمر طولانی لنز خواهد بود؛ زیرا در دنیای حرفه‌ای عکاسی، هیچ چیز آزاردهنده‌تر از لحظه‌ای نیست که فوکوس دقیق از دست برود، درست همان لحظه‌ای که بهترین قاب در مقابل چشمانت قرار دارد.


تهیه و تنظیم : اطمینان | نمایندگی دوربین سونی در ایران